Α.-Ι. Δ. Μεταξάς: Επειδή του νου το μάτι εντελώς ελεύθερα δεν ψάχνει

3. Εδώ ίσως αξίζει να επισημανθεί η σημειολογική διαφορά ανάμεσα στη χρήση του ουσιαστικού (ερείπιο) και του ρήματος στην παθητική φωνή (ερειπώνεται) ή στην παθητική μετοχή (ερειπωμένο). Τα δεύτερα εγκλείουν περισσότερο την αργόσυρτη φθορά και συνδηλώνουν χρονική διάρκεια αρκετά μεγάλη. Το ουσιαστικό όμως ονοματοδοτεί μια καταληγμένη κατάσταση, στην οποία προέχει η παρούσα φάση, η τωρινή μορφή της.

4.  Υπάρχουν όμως καταστροφές οι οποίες, ακριβώς ως τέτοιες, ως απίστευτα αιφνίδιες αναιρέσεις, δεν επιτρέπουν σ’ ένα μνημείο να διαρκέσει ως μισο-κατεστραμμένο και να μεταβληθεί έτσι σε ερείπιο (να ερειπώσει, δηλαδή, εξελικτικά η όψη και ο οργανισμός του). Σε αυτές τις περιπτώσεις, η ενδεχόμενη άμεση αποκατάσταση φέρνει μαζί της, ως μνήμη, και για μεγάλο ίσως χρονικό διάστημα, και το γεγονός της καταστροφής. Κατά κάποιο τρόπο, με το να εξουδετερώσει το τελευταίο, μέσα από την ταχεία επάνοδο του μνημείου στην άρτιά του υπόσταση, το εξορκίζει (!). Κάτι τέτοιο νομίζω ότι συνέβη με το Fenice. Η άμεση, και σε χρόνο απίστευτα μικρό, ηθικά αναμενόμενη αποκατάσταση όχι μόνο περιέλαβε ένα δεδομένο παρελθόν, αλλά συσσωμάτωσε σε αυτό και το γεγονός της πυρκαγιάς. Αυτός υποστηρίζεται ότι είναι ο ρόλος της αρχιτεκτονικής πράξης, αναπόδραστα δυναμικής, κατά τον Aldo Rossi, που με υποδειγματική ερμηνευτική ακρίβεια και με το ίδιο παράδειγμα εκτίθεται στο κείμενο της Βασιλικής Πετρίδου, «Η αρχιτεκτονική ως μνήμη στο έργο του Aldo Rossi», σελ. 62 επ. Η πυρκαγιά διαμεσολαβείται από το νέο Fenice, ως μνήμη, μέσα από τις ανεπαίσθητες αλλαγές που έγιναν στο νέο κτίριο, χωρίς την οποία δεν θα είχαν συντελεσθεί. Έτσι, ένα νέο μνημείο εισέρχεται ως στοιχείο της παρούσας συλλογικής μνήμης μιας ευρύτερης, και όχι μόνο ιταλικής, κοινωνίας πολιτισμού. Κάτι που ενεργοποιείται και κάθε φορά που κάποιος αναστοχάζεται (και όχι μόνο όταν πραγματικά βλέπει ή συχνάζει) το Θέατρο, για το οποίο επιβεβαιώθηκε έτσι με τον πιο έκδηλο τρόπο μια στρατηγική απόφαση: ότι «ποτέ αυτό ερείπιο δεν θα γίνει».