Παυσανίας: Ορφέας στον Άδη

Από το Φωκικά, εισαγωγή-μτφρ-σχόλ Νικόλαος Παπαχατζής, έκδ. Ι.Ζαχαρόπουλος, Αθήνα χ.χ.
Από την παρουσίαση του ζωγραφικού έργου του Πολύγνωτου Νέκυια στους Δελφούς.

Ἂν κανεὶς στρέψει ξανὰ τὸ βλέμμα του στὸ κάτω μέρος τῆς ζωγραφιᾶς, θὰ δεῖ μετὰ τὸν Πάτροκλο τὸν Ὀρφέα, καθιστὸ πάνω σὲ ἕνα εἶδος λόφου, ν’ ἀκουμπάει τὸ ἀριστερὸ χέρι σὲ μιὰ κιθάρα• μὲ τὸ ἄλλο ἐγγίζει μιὰ ἰτιά: αὐτὰ ποὺ ἐγγίζει μὲ τὸ χέρι του εἶναι τὰ κλωνάρια τοῦ δένδρου(5), ἐνῶ στὸ ἴδιο τὸ δένδρο ἔχει στηριγμένο τὸ σῶμα του. Τὸ ἄλσος μοιάζει νὰ εἶναι τῆς Περσεφόνης, ὅπου εἶναι φυτρωμένες λεῦκες καὶ ἰτιές, κατά τὴν ἰδέα τοῦ Ὁμήρου (6). Τὸ παρουσιαστικὸ τοῦ Ὀρφέα εἶναι Ἑλληνικὸ καὶ οὔτε ἐνδύματα Θρακικὰ φορεῖ οὔτε κάλυμμα Θρακικὸ ἔχει στὸ κεφάλι. Στὸ ἄλλο μέρος τῆς ἰτιᾶς στηρίζεται ὁ Προμέδοντας. Τὸ ὄνομα τοῦ Προμέδοντα νομίζουν μερικοί πὼς τὸ ἐπινόησε ὁ Πολύγνωτος μὲ ἕνα εἶδος ποιητικῆς φαντασίας. Ἄλλοι εἶπαν πὼς ὑπῆρξε Ἕλληνας ποὺ ἀγαποῦσε κάθε μουσικὴ καὶ ἰδιαίτερα τὸ τραγούδι τοῦ Ὀρφέα. Στὸ μέρος αὐτὸ τῆς εἰκόνας παριστάνεται ὁ Σχεδίος ποὺ ἦταν ὁ ἀρχηγὸς τῶν Φωκέων στὸν πόλεμο τῆς Τροίας, καὶ μετὰ τὸ Σχεδίο ὁ Πελίας, καθιστὸς σὲ θρόνο, μὲ ἄσπρα τὰ γένεια καὶ τὰ μαλλιά, ὁ ὁποῖος κοιτάζει τὸν Ὀρφέα• ὁ Σχεδίος ἔχει ἕνα μαχαίρι καὶ εἶναι στεφανωμένος με χλόη. […]

Σημειώσεις:

5. Ὅταν ὁ Ὀρφέας κατέβηκε στὸν Ἅδη γιὰ τὴν Εὐρυδίκη, ὑποτίθεται πὼς κρατοῦσε στὸ χέρι ἕνα κλωνάρι ἰτιᾶς, ἡ ὁποία εἶναι τὸ συνηθισμένο δέντρο στὰ ἄλση τῆς θεᾶς τοῦ κάτω κόσμου Περσεφόνης (βλ. παρακάτω στο κείμενο), ὅπως ὁ Αἰνείας κρατοῦσε τὸν μαγικὸν «χρυσοῦν κλῶνα» ποὺ καθιστοῦσε δυνατὴ τὴν κάθοδο ἑνός ζωντανοῦ στὸν κόσμο τῶν νεκρῶν. Ὑπαινιγμὸ στὸ κλωνάρι ἐκεῖνο τῆς ἰτιᾶς κάνει ἐδῶ ὁ Πολύγνωτος.

6. Ὀδυσσ. κ 510