Στην ανθρώπινη μοίρα, αυτό είναι κοινό σ’ όλες τις λογοτεχνίες, υπάρχει ένας ριζικός παραλογισμός και συγχρόνως μια τρομερή μεγαλοπρέπεια. Όπως είναι φυσικό, αυτά τα δυο συμπίπτουν. Και τα δυο μαζί, το επαναλαμβάνουμε, εκφράζουν τη γελοία διάσταση που χωρίζει τις ψυχικές ανατάσεις από τις φθαρτές ηδονές του σώματος. Το παράλογο, είναι ακριβώς η ψυχή αυτού του σώματος που το ξεπερνά τόσο υπέρμετρα. Αυτός που θα ‘θελε να συλλάβει αυτό τον παραλογισμό, θα ‘πρεπε να τον ζωντανέψει μ’ ένα παιχνίδι παράλληλων αντιθέσεων. Μ’ αυτόν τον τρόπο, ο Κάφκα εκφράζει την τραγωδία με το συνηθισμένο και το παράλογο με το λογικό.
Ένας ηθοποιός δίνει περισσότερη δύναμη σ’ ένα τραγικό πρόσωπο όσο πιο πολύ προτίθεται να το παρουσιάσει με τρόπο υπερβολικό. Αν είναι μετρημένος, το δέος που προκαλεί θα είναι δυσανάλογα μεγάλο. Απ’ αυτή την άποψη, η ελληνική τραγωδία είναι πλούσια σε διδάγματα. Σ’ ένα τραγικό έργο, το πεπρωμένο γίνεται πάντα αισθητότερο κάτω απ’ τα πρόσωπα της λογικής και της φυσικότητα. Η μοίρα του Οιδίποδα μας αναγγέλλεται προτού αρχίσει το έργο. Ο φόνος και η αιμομιξία έχουν αποφασιστεί από δυνάμεις υπερφυσικές. Όλη η προσπάθεια του δράματος συνίσταται στο να δείξει το λογικό σύστημα που, από επεισόδιο σ’ επεισόδιο, θα ολοκληρώσει τη δυστυχία του ήρωα. Η αναγγελία μονάχα αυτής της ασυνήθιστης μοίρας δεν είναι καθόλου τρομερή γιατί φαίνεται απίθανη. Αν όμως η αναγκαιότητα μας παρουσιαστεί μέσα στα πλαίσια της καθημερινής ζωής – της κοινωνίας, του κράτους, του γνωστού πάθους -τότε το δέος δικαιολογείται. Σ’ αυτή την επανάσταση που συγκλονίζει τον άνθρωπο και τον κάνει να πει: “Αυτό δεν είναι δυνατό”, υπάρχει ήδη η απελπισμένη βεβαιότητα πως “αυτό” είναι πιθανό.
Στην ανθρώπινη μοίρα, αυτό είναι κοινό σ’ όλες τις λογοτεχνίες, υπάρχει ένας ριζικός παραλογισμός και συγχρόνως μια τρομερή μεγαλοπρέπεια. Όπως είναι φυσικό, αυτά τα δυο...
Από: “Η ‘θεία χάρις’ του Κράτους”, μετφ. Αιμ. Βαλασιάδης, Ευρωεκδοτική, Αθήνα, 1982. Τα γεγονότα είναι αντιδραστικά Θα μπορούσε κανείς να υποθέσει ότι το να είναι...
Πρόλογος του συγγραφέα στο “Η φαντασιακή θέσμιση της κοινωνίας”, Δεκέμβριος 1974, εκδ. Κέδρος. Αυτό το βιβλίο μπορεί να φανεί ανομοιόμορφο. Και είναι, από μια άποψη,...
Από το “Ο Ανεξερεύνητος Εαυτός”, εκδόσεις Ιάμβλιχος, 1988. Τι επιφυλάσσει το μέλλον; Η ερώτηση αυτή απασχόλησε τον άνθρωπο από τα πανάρχαια χρόνια, αν και όχι...
Από το “Τέχνη, Επιστήμη και Ελευθερία”, έκδοση του ‘Συνεδρίου δια την πνευματική ελευθερία’, Αθήνα, 1955. Είχα αφήσει παράνομα την Ιταλία στα 1928 και έκανα αμέσως...
Από το “Τέχνη, Επιστήμη και Ελευθερία”, έκδοση του ‘Συνεδρίου δια την πνευματική ελευθερία’, Αθήνα, 1955. Η αντινομία: δεξιά ή αριστερά, σοσιαλισμός ή καπιταλισμός, έχει χάσει...
Απόσπασμα από το “Η αρχαία ελληνική δημοκρατία και η σημασία της για μας σήμερα” (διάλεξη στο Λεωνίδιο Αρκαδίας το καλοκαίρι του 1984), εκδ. Ύψιλον, 1999....