Ronald Hayman: Ο ανέστιος Κάφκα

Είναι μια πόλη γεμάτη διαφημίσεις και ανωμαλίες. «Τηγανιτό κοτόπουλο τροφή αγνή (σύμφωνα με τον Εβραϊκό νόμο) [ΣτΜ.] Κόσερ Κεντάκυ» και αστυνομικοί που φορούν κράνη ενώ ρίχνουν φακούς σε μια βιτρίνα όπου χτυπά ένας συναγερμός για διάρρηξη. Γίνονται πολλές διαρρήξεις, μου λένε˙ καταπίνω την αυθόρμητη ερώτηση αν κάποιοι από τους διαρρήκτες φορούν κράνη. Περνώ μαζί της τέσσερεις ώρες, από τις 3 η ώρα. Είναι σε πολύ νευρική κατάσταση γιατί στο σπίτι έγινε διάρρηξη ενώ βρισκόταν στην Ελβετία και η κόρη της, θέλοντας να προστατεύσει την μητέρα της, που υποφέρει από υπόταση, δεν της το είπε παρά μόνον προχθές. Είπε ότι είχε τακτοποιήσει το διαμέρισμα όσο έλλειπε η μητέρα της.

Η φράου Χόφε λέει ότι τα ημερολόγια του Μπρόντ χάθηκαν στα 1939, αφού τα έδωσε στον αδελφό του. Όμως μπορεί να μου δείξει τα αντίγραφα των κειμένων που αφορούν τον Κάφκα. Κατέγραψε πολλές από τις παρατηρήσεις του Κά-φκα, αρχίζοντας με μια για κάποιον που μιλούσε αδιάκοπα: «Τα λόγια έβγαιναν από το στόμα του σαν ριπή πολυβόλων η πρώτη αντίδραση του Μπροντ για την «Μεταμόρφωση» (1 Μαρτίου 1913) ήταν «ο Κάφκα τελείωσε το διάβασμα της αθάνατης ιστορίας του για το ζωίφιο, που είναι ίσως η καλύτερη της εποχής μας. Ακόμη και αν παρερμήνευσε τον Κάφκα, εκτίμησε την σπουδαιότητά του. Η σημείωση στις 28 Μαρτίου 1922: «Ο Κάφκα διάβασε δυνατά. Το μόνο αληθινό πράγμα στή ζωή μου είναι τό έργο του.»

Η μεγαλύτερη έκπληξη ήταν η καταχώρηση της 17 Αυγούστου 1923: «Χθες με τον Κάφκα. -Ο τρόμος του- στοιχειά, τίποτε καταληπτό. Φοβερό το ότι δεν μπορεί να πάει κάπου στη θάλασσα. Μου διαβάζει τις κατάρες από το Λευιτικό˙ θέλει Teffilin».

Teffilin είναι τα φυλακτά που φορούν οι ορθόδοξοι Εβραίοι για πρωινές προσευχές κάθε μέρα ε-κτός από Σάββατο. Κανένα από τα βιβλία δεν δίνει την εντύπωση ότι η συμφιλίωση του Κάφκα με την θρησκεία έχει προχωρήσει τόσο πολύ.

28 Ιουνίου

Όταν το ημερολόγιο καταγράφει μια επίσκεψη σε έναν οίκο ανοχής, η φράου Χόφε μου λέει: «Δεν χρειάζεται να το αναφέρετε αυτό.»

Πόσο καλός φίλος ήταν ο Μπρόντ για τον Κάφκα είναι φανερό από την αναφορά του στα 1912 για τις διακοπές τους στην Βαϊμάρη. Στο Γκαιτεχάους ο Κάφκα «φλερτάρει επιτυχώς» την όμορφη κόρη του επιστάτη και στις 3 Ιουλίου, «Αποσπώ την προσοχή του πατέρα με φωτογραφίες ενώ ο Κάφκα πείθει την κόρη για ένα ραντεβού. Οδηγώ τον πατέρα πίσω από έναν ψηλό φράχτη. …»

29 Ιουνίου

Η Βιβλιοθήκη στην Ιερουσαλήμ. Ο βιβλιοθηκάριος υπεύθυνος για την συλλογή χειρογράφων με διαβεβαιώνει πως δεν υπάρχουν ανέκδοτα γράμματα του Κάφκα. Στην πραγματικότητα υπάρχουν δύο προς την Έλσα Μπέργκμαν αλλά όχι ιδιαίτερα ενδιαφέροντα. Στο αρχείο Ούγκο Μπέργκμαν όμως, υπάρχει μια βιογραφία του Κάφκα που έγραψε για μια εφημερίδα του Τελ Αβίβ στα 1966. Θυμάται μια πρόταση που του έκανε ο Κάφκα έξω από ένα βιβλιοπωλείο όταν ήσαν κι οι δυο μαθητές: «”Λοιπόν εξέτασέ με. Θα κλείσω τα μάτια μου, εσύ θα διαβάσεις τους τίτλους των βιβλίων στη βιτρίνα και εγώ θα βρω τους συγγραφείς”. Κάνω ό,τι μου λέει και ο Κάφκα περνά την εξέταση με άριστα».

Ήταν στο σχολείο μαζί δώδεκα χρόνια, αλλά τον τελευταίο χρόνο η φιλία τους ψυχράνθηκε: ο Μπέργκμαν ήταν φλογερός σιωνιστής ενώ ο Κάφκα ήταν τότε σοσιαλιστής. Όταν οι σιωνιστές της Πράγας έκαναν την πρώτη δημόσια συγκέντρωσή τους στα 1899, οι εβραίοι σοσιαλιστές την διέλυσαν. Ο Μπέργκμαν αργότερα μετανάστευσε στην Παλαιστίνη˙ αλλά όταν επισκέφθηκε την Πράγα την άνοιξη του 1923, ο Κάφκα υποσχέθηκε να αγοράσει μετοχές της Τράπεζας Χαποαλιμ αν ο Μπέργκμαν κανόνιζε να του στείλει η τράπεζα τις απαραίτητες πληροφορίες.

30 Ιουνίου

Τελική συνάντηση με την φράου Χόφε. Όταν ο Κάφκα ήταν άρρωστος με φυματίωση, ο Μπρόντ προσπάθησε να τον προειδοποιήσει για τα αυτοκαταστρεπτικά ένστικτα που τον έκαναν να παίρνει το μέρος της νόσου κατά της εξασθενημένης θέλησής του για επιβίωση. Ήταν επίσης φανερό στον Μπρόντ ότι ο πατέρας του Κάφκα είχε τα μέσα να πληρώσει για να μπει σε ένα καλύτερο σανατόριο, σε ένα καλύτερο κλίμα. Από τον Δεκέμβριο του 1920 μέχρι τον Αύγουστο του 1921, ο Κάφκα έζησε στο Μάτλιαρυ, στα υψηλά Όρη Τάτρα, παρά την συμβουλή που είχε δοθεί στον Μπρόντ από τον Δρα Χάινριχ Κραλ: «Μόνο σωστή θεραπεία με τουμπερκιουλίνη μπορεί να βοηθήσει. Γνωρίζει περιπτώσεις από την δική του πείρα όπου οι ενέσεις έχουν επιφέρει πλήρη ανάρρωση. Γιατί νομίζεις ότι αυτό που βοήθησε άλλους ανθρώπους δεν θα είναι βοήθεια για σένα;»