Noam Chomsky: H επαναστατική σκέψη σήμερα

Ζ.Δ.: Που σημαίνει πως η πραγματική μόρφωση δεν μπορεί να επιτευχθεί παρά έξω από τα επίση­μα ιδρύματα — χωρίς αυτό να σημαίνει πως τα τελευταία είναι άχρηστα.

Χρειαζόμαστε μέθοδο σκέψης όχι καθοδήγηση!

ΤΣΟΜΣΚΥ: Στο Πανεπιστήμιο μπορείς να μάθεις μαθηματικά, αλλά δεν μπορείς να μάθεις φιλοσοφία. Πάντα πίστευα πως η αληθινή φιλοσοφική παιδεία, μαθαίνεται εκτός πανεπιστημίων και ιδρυμάτων — κάτι που δεν συμβαίνει με τις θετικές επιστήμες. Για πολλούς λόγους. Αλ­λά η φιλοσοφική παιδεία, πρέπει να κυριαρχήσει πάνω στις επιστήμες κι όχι να τις υπο­σκάψει. Πρέπει να μάθουμε τις μεθόδους της κριτικής σκέψης όπως αναπτύσσεται στην επιστήμη. Βλέπετε, για παράδειγμα, κάτι ενδιαφέρον: ακόμα κι ανάμεσα στους επαναστά­τες, τίθεται συχνά το ερώτημα «Είσαι μαρξιστής»; «Είναι μαρξιστής»; Πολύ κωμικό ερώ­τημα, αν το σκεφθείς. Δεν υπάρχει παρόμοια αντίληψη στις φυσικές επιστήμες. Στις φυσι­κές επιστήμες, δεν υπάρχει κανένα άτομο που να θεωρηθεί καθοδηγητής. Θεωρείται αυτο­νόητο ότι ο οποιοσδήποτε Αϊνστάιν έχει μια συμβολή, κάνει λάθη, αντιμετωπίζει αντιρ­ρήσεις, μεταβάλλει απόψεις και κάποιος άλλος συνεχίζει να οικοδομεί πάνω στο έργο του. Στις ανθρωπιστικές επιστήμες δεν συμβαίνει το ίδιο. Υπάρχει ο μαρξιστής, ο φροϋδιστής, ο αντιμαρξιστής, ο αντιφροϋδιστής. Το κάθε τι προσωποποιείται, θεοποιείται, γίνεται πα­ράλογο. Έτσι, υποσκάπτεται η ιστορία των ιδεών.

Η έννοια «αυτός είναι μαρξιστής» π.χ., είναι έκφραση πρωτόγονης κατάστασης, και αν μπορούσε να οδηγηθεί σ’ ένα υψηλότερο επίπεδο λογικότητας και αντίληψης, η ίδια η έννοια «μαρξιστής» δεν θα μπορούσε να υπάρχει. Το κάθε άτομο, πρέπει να διδάσκεται από ένα μεγάλο στοχαστή του παρελθόντος, όπως πρέπει και να μάθει να κρίνει τι πρέπει ν’ απορρίψει, να οικοδομεί καινούργια πράγματα κ.ο.κ. Αυτό το πρόβλημα ισχύει και με την ψυχανάλυση.

Τελικά, δεν είναι επιστημονική κριτική σκέψη η ταύτιση με τούτη ή εκείνη την παραλλαγή σαν να πρόκειται για αποκρυσταλλωμένη θρησκεία. Πρέπει να έ­χουμε λογική, ανάλυση και τιμιότητα. Το λάθος πρέπει να εγκαταλείπεται. Επιμένω ότι πρέπει να αντιμετωπίζονται αναλυτικά και τίμια οι πνευματικές συλλήψεις. Και δυστυχώς, η έλλειψη τιμιότητας κυριαρχεί, τουλάχιστον στις θεωρητικές επιστήμες. Στη φυσική, το ψεύδος αμέσως αποκαλύπτεται και υποχρεώνεσαι να δουλέψεις μέσα σε πλαίσιο μιας τί­μιας πνευματικότητας. Κι αυτό είναι πολύ σημαντικό! Βέβαια, η φυσική δεν ασχολείται με κοινωνικά θέματα· ωστόσο, οι φυσικές επιστήμες δίνουν ένα τρόπο σκέψης και θάλεγα μια σειρά προγραμμάτων διδασκαλίας της επιστημονικής μεθοδολογίας που θάταν πολύ χρήσιμη για τους εργαζομένους και γενικά για όλο τον κόσμο. Στη μελέτη της φιλοσο­φίας, πρέπει να διδαχθούμε από τις θετικές επιστήμες επίσης — όπως ήδη είπα. Εννοώ ό­τι, όπως στη φυσική διδάσκεσαι, έτσι κι εδώ: δεν είναι λογικό, δεν οδηγεί σε αναλυτική σκέψη η εκμάθηση μιας φιλοσοφίας με την οποία συμφωνείς και μόνο· η κρίση σου είναι σοβαρή αν είναι αποτέλεσμα γνώσης κι όχι συμφωνίας. Φιλοσοφία σημαίνει παιδεία κι όχι συμπάθειες.

Ζ.Δ.: Με καταλαμβάνει μελαγχολία μπροστά στα τόσα καθήκοντα και στην τόση απραξία.

ΤΣΟΜΣΚΥ: Δεν έχετε καθόλου δίκιο. Ενα σημαντικό πράγμα που μπορεί να γινει σ’ αυτή την ιστορική φάση, είναι η ΕΠΟΠΤΕΙΑ. Δίνω μεγάλη έμφα­ση σ’ αυτό. Οι πραγματικά τίμιες, σοβαρές, υπεύθυνες παιδευτικές προσπάθειες που μπο­ρούν να φθάσουν στην άνοδο της παιδείας και που μπορούν να πλησιάσουν και να τρα­βήξουν νέους ανθρώπους, είναι ό,τι κυρίως χρειαζόμαστε. Η πραγματική επιτυχία της Ε­ΠΟΠΤΕΙΑΣ θάναι, για παράδειγμα, η ύπαρξη ομάδων που θα χρησιμοποιήσουν τη μορφωση που παρέχει η ΕΠΟΠΤΕΙΑ,που δεν θα την δεχθούν παθητικά αλλά ενεργητικά, που θα την προχωρήσουν τη μόρφωση αυτή, και θ’αξιώνουν συνεχώς υψηλότερη. Αυτό σημαίνει όχι κομματικές ή άλλες θεσμικές ομάδες, αλλά ομάδες που θα συζητούν και θα προβληματίζονται τίμια, και θα χρησιμοποιούν τη γνώση για να προχωρήσουν πιο πέρα. Αυτό είναι το έργο της ΕΠΟΠΤΕΙΑΣ, όπως το βλέπω εγώ, και νομίζω ότι ειναι αυτό που χρειάζεται σήμερα —όχι μόνο στην Ελλάδα.

Ζ.Δ.: Σας ευχαριστώ για όσα λέτε. Μας δίνετε κουράγιο που το χρειαζόμαστε πολύ.

Ο προπαγανδιστικός μύθος περί απομόνωσης

ΤΣΟΜΣΚΥ: Κοιτάξτε: έχω ταξιδέψει πολύ, τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική. Έχω συναντή­σει πολλούς ανθρώπους με τα ίδια ιδεώδη και παλεύουν γι’ αυτά. Όλοι νομίζουν πως εί­ναι μόνοι στον κόσμο…

Ζ.Δ.: Αυτό δεν είναι οπωσδήποτε κακό…

ΤΣΟΜΣΚΥ: Κι όμως, είναι κακό. Είναι σημαντικό να ξέρουμε πως υπάρχουν κι άλλοι άνθρωποι σαν εμάς. Βλέπετε, μια επιτυχία της προπαγάνδας είναι η απομόνωση αυτών των ανθρώ­πων. Θέλει να τους κάνει να νιώθουν μόνοι, απόλυτα μόνοι. Αλλά, αν είχαν το αίσθημα ότι υπάρχουν κι άλλοι, ότι νοιάζονταν γι’ αυτούς, θάπαιρναν κουράγιο.