Γιώργος Μυλωνάς, Τάσος Μαντζαβίνος: Το κοράκι

Έκφραση, όμως, είναι μια λέξη που στη ζωγραφική που το σημαινόμενό της καθορίζεται  από τον δημιουργό, όχι από το κοινό ούτε από τους κριτικούς και τους θεωρητικούς, οι οποίοι είναι πάντοτε στην άλλη όχθη από αυτήν του δημιουργού.

Η εικαστική γλώσσα του Τάσου Μαντζαβίνου είναι από μόνη της ένα όλον συγκροτημένο από προσωπικές του μνήμες. Παρακολουθώντας το έργο του βλέπουμε να κυκλοφορούν σαν απηχήσεις, σαν φάσματα, μνήμες άλλοτε αναγνωρίσιμες κι άλλοτε όχι και τόσο. Υπάρχει εδώ η ιστορία, σωσμένη μάλλον από μέσ΄ από θρύλους και θεάματα των παιδικών του (κάποτε και των δικών μας) χρόνων. Από την αρχαιότητα κρατιέται ο Μεγαλέξανδρος, ο Αινείας (στον οποίο έχω ήδη αναφερθεί), η Περσεφόνη (γυναίκα του Άδη), αναφορές στον Πήγασο, τους γίγαντες, τον Καραγκιόζη, από τον Άγιο Νικόλαο με την πλατεία του στα Κάτω Πατήσια, από λαϊκά λουναπάρκ, από στάμπες, παλιά κεντήματα, παλιά έπιπλα, παλιά βαπόρια κλπ, ανακατεμένα με το σύγχρονο στοιχείο, κινητά τηλέφωνα, αυτοκίνητα και τα όμοια.

Ο Μαντζαβίνος ξεπέρασε πολύ γρήγορα τον εξπρεσιονισμό και πέρασε στη διαμόρφωση της προσωπικής του γλώσσας. Δεν θέλει να μένει στην ασφάλεια της ήδη κατοικημένης τέχνης. Ο ίδιος λέει σ΄ ένα του έργο: “Πάντα βλέπω από την αρχή την αλλαγή του φωτός. Ο ήλιος συντρίβεται σε κομματάκια πάνω στα φυλλώματα”.

Βασικό στοιχείο της τέχνης του είναι η απόρριψη του ορθολογισμού. Το ύφος του δεν είναι ανάπτυγμα του κλασικού σε νεωτερική μορφή, όπως βλέπουμε συχνά στον Μόραλη, ούτε ένα πέρασμα στα ελληνικά του νεώτερου ευρωπαϊκού εξπρεσιονισμού, όπως βλέπουμε σε πολλούς καλλιτέχνες μας. Ο Μαντζαβίνος  απορρίπτει όλες τις δυτικές αναψηλαφήσεις  του εικαστικού, θέλοντας να ακούσει τους ήχους που στέλνουν τα έγκατα, πάρα πολύ πιό κάτω από τον ορθό λόγο, κάτω και από τη φαιά ουσία, τολμώ να πω. Λέει σ΄ ένα του έργο που βρίσκεται στη λαμπρή συλλογή Φέλιου: “Η ηδονή να αγγίζεις για λίγο την τρέλα, το κοίταγμα του τρελού. Να βουτάς για λίγο στο βράδυ του εγκεφάλου, αυτού που μόνο το σώμα του βρίσκεται στη γη.”

Ακρωτηριασμένα μέλη, ανολοκλήρωτες μορφές, υπαινικτικά, εξωλογικά, συχνά με στραπατσαρισμένα μηνύματα επάνω τους – αυτός είναι ο κόσμος που μας δίνει ο Μαντζαβίνος.  Μιλώντας στην συνέντευξη που ανέφερα πιό πάνω, ο Μαντζαβίνος τονίζει:

«Ο θεατής πρέπει να πάει στο έργο, να δουλέψει το μυαλό του, αλλιώς του έρχονται όλα μασημένα. […] Ο καταιγισμός της εικόνας, οι χιλιάδες φωτογραφίες που καθημερινά μας κατακλύζουν, έχουν κάνει κακό στις τέχνες. Αυτό, και η ταχύτητα της εποχής. Ο χρόνος και η φθορά του χρόνου παύουν να έχουν σημασία, αδυνατούμε να τον συναισθανθούμε∙ χάνουμε την στιγμή, το παρόν. Έτσι, έρχεται και η κατάργηση της μνήμης, που για εμένα είναι ευνουχισμός σε επίπεδο προσωπικό, αλλά και πνευματικός θάνατος σε συλλογικό επίπεδο».

Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, ο Μαντζαβίνος  αρνείται να δίνει τελειωμένες μορφές και εικόνες. Αυτός, ο κατ’ εξοχήν ερωτικός, μας υποχρεώνει να αναρωτηθούμε: είναι ο έρωτας κι ο θάνατος δυό αντίρροπες δυνάμεις ή πρόκειται για την ίδια, τη μόνη δύναμη; Είναι η ζωή κίνηση εκκρεμούς ανάμεσα στην ηδονή και το θάνατο, ή ο θάνατος  παρ-ακολουθεί κάθε ηδονή;

Θάθελα κι άλλα να πω, νιώθω πως έχω αφήσει ακάλυπτα πολλά, πάρα πολλά από αυτά που συνθέτουν την τέχνη του Τάσου Μαντζαβίνου. Όμως, πρέπει για τώρα να αρκεσθώ σε αυτά, υπακούοντας στην αρχαία προτροπή, που μας ζητάει την εν τω ευτυχείν σωφροσύνη. Άλλωστε, ο Μαντζαβίνος μας εφιστά την προσοχή στο never, nevermore του κορακιού, αφήνοντάς μας όμως ανοιχτή την θύρα της αισθητικής προβληματικής.