Logo

ΕΠΟΠΤΕΙΑ

Πολιτισμός

μόρφωση

κοινωνία

Στοχασμός

Χρήστος Νάσιος, Έκαρτ και Ζεν : Απόσπαση και κένωση

Ἕνα σημεῖο στό ὁποῖο ἑστίασαν τό ἐνδιαφέρον τους τόσο οἱ σύγχρονοι φιλόσοφοι τοῦ Ζέν ὅσο καί οἱ δυτικοί ἐρευνητές ἀφορᾶ τίς ὁμοιότητες ἀνάμεσα στή διδασκαλία τοῦ Ἔκαρτ γιά τήν ἀνάγκη πλήρους καί τέλειας ἀπόσπασης (Abgeschiedenheit) καί στή ζενιστική διδασκαλία γιά τήν κένωση (śūnyatā), ἡ ὁποία ἐπιτυγχάνεται κυρίως μέσω τῆς ἄσκησης τοῦ ζαζέν. Οἱ μεταξύ τους ἀναλογίες εἶναι πράγματι ἐντυπωσιακές, καθώς ὁρισμένες φορές ἀκόμη καί λεκτικά φαίνονται σχεδόν ταυτόσημες. Γιά τόν Ἔκαρτ ἡ ἀπόσπαση ἔχει τό χαρακτήρα τῆς ὁλοκληρωτικῆς ἀποδέσμευσης τοῦ ἀνθρώπου ἀπό καθετί δημιουργημένο. Εἶναι μία ἐσωτερική, πνευματική κατάσταση κατά τήν ὁποία ζεῖ ἀπελευθερωμένος καί ἀδέσμευτος ἀπό τά δημιουργημένα πράγματα, τίς «εἰκόνες» καί τίς σκέψεις του πού ἀποτελοῦν τό μεγάλο ἐμπόδιο. Αὐτό δέν σημαίνει τόν ἐξοβελισμό κάθε εἰκόνας ἢ σκέψης (τό ὁποῖο εἶναι προφανῶς ἀνέφικτο), ἀλλά τό νά μήν «κατέχεται» ἀπό αὐτές. Ἀντίστοιχα στό Ζέν ὁ ἀσκούμενος ἐπιδίδεται στόν ἄνευ ἀντικειμένου διαλογισμό (munen musō) καί ἡ οὐσιαστική ἐπιδίωξή του πρέπει...

Διαβάστε περισσότερα

Α. Παπανδρόπουλος, Πού είναι σήμερα οι ελίτ;

Όταν ο Κάρολος Μαρξ, στο Β’ Συνέδριο της Λίγκας των Κομμουνιστών, στις 27 Νοεμβρίου 1847, στο Λονδίνο, αναφερόταν στην «πάλη των τάξεων» και στην εικαζόμενη σύγκρουση εργατών και αστών, περιέγραφε με αρκετές λεπτομέρειες ποιοι ήταν οι μεν και ποιοι οι δε, καθώς και τι τους χώριζε. Και πάνω σε αυτά που χώριζαν τους μεν από τους δε -στη διάρκεια των τριών βιομηχανικών επαναστάσεων, που ανέτρεψαν τις ζωές των ανθρώπων, τις ισορροπίες στον πλανήτη και την κοινωνική οργάνωση των κατοίκων του-, θεμελιώθηκαν δημοκρατικές και εγκληματικές κοσμοθεωρίες και ιδεολογίες, έγιναν δύο Παγκόσμιοι Πόλεμοι και αναπτύχθηκαν προνοιακά συστήματα προστασίας, μοναδικά στην ανθρώπινη ιστορία. Την ίδια περίοδο, αυτήν της κατά Μαρξ «πάλης των τάξεων», η βιομηχανική Δύση γνώριζε ασύλληπτες για τον ανθρώπινο νου εξελίξεις, οι οποίες σήμερα θεωρούνται αυτονόητες. Το προσδόκιμο ζωής, για παράδειγμα, από 36 χρόνια που ήταν το 1850, σήμερα στον αναπτυγμένο κόσμο οδεύει προς τα 86 έτη για τις γυναίκες και...

Διαβάστε περισσότερα

Δημήτρης Λαμπρέλλης, Η πρόσληψη του Νίτσε στην Ελλάδα

Μικρή δοκιμή παρουσίασης και κριτικής αποτίμησής της Ι Ο Νιτσεϊσμός στην Ελλάδα εμφανίζεται με τα περιοδικά «Τέχνη» (1898-1899) και «Διόνυσος» (1901-1902). Τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα του νιτσεϊσμού των δύο περιοδικών είναι ο εθνικισμός και ο κοινωνικός ανισοτισμός. Κατά την άποψη των κύκλων των δύο αυτών περιοδικών, οι Νεοέλληνες της εποχής τους θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν τον ελληνισμό ως νιτσεϊσμό, δηλαδή, κυρίως ως αντιχριστιανισμό, ως αντιδημοκρατισμό, ως λατρεία της δύναμης και της επιβολής της∙ προκειμένου μάλιστα να επιτευχθούν όλα αυτά, κρίσιμος προβλέπεται να είναι ο ρόλος ενός ηγέτη με γνωρίσματα τυράννου∙ πρότυπο ενός τέτοιου ηγέτη, κατά τον νιτσεϊσμό πάντοτε των δύο περιοδικών, αποτελεί ο Βίσμαρκ, ο οποίος οδήγησε τη Γερμανία σε νικηφόρους πολέμους∙ ο τελικός συλλογισμός, στην περίπτωση αυτή, είναι ο ακόλουθος: αν οι Έλληνες ευτυχήσουν να έχουν έναν τέτοιου τύπου ηγέτη ο οποίος, ως έκφανση του Υπερανθρώπου, θα μεταμορφώσει την ελληνική συνείδηση του υποκειμένου σε νιτσεϊστική, και την κοινωνική πραγματικότητα σε...

Διαβάστε περισσότερα

Κωνσταντίνος Σ. Παχής, Επίνοια

Έχουμε πράγματι λόγους να φοβόμαστε ότι η επίνοια θα καταστρέψει τον άνθρωπο; Η είσοδός μας στον κόσμο της ψηφιακής τεχνικής μας απειλεί; Όταν στη δεκαετία του ’80 άρχισαν οι έρευνες για την επικοινωνία μεταξύ κομπιούτερ, κανείς δεν μπορούσε να φανταστεί ότι ετοιμαζόταν η αλλαγή του κόσμου. Η αρχική επίνοια της επικοινωνίας μεταξύ μιας ομάδος υπολογιστών, πέρασε φάσεις πολλές, από τις οποίες λίγες είναι οι καθοριστικές: η ανάπτυξη κώδικα επικοινωνίας πρώτη, με δεύτερη την επινόηση του προσωπικού υπολογιστή. Στην πορεία αυτή διέπρεψαν επιστήμονες, ειδικοί αλλά και επιχειρηματίες που κατόρθωσαν να φέρουν τον υπολογιστή μέσα σε κάθε σπίτι και γραφείο. Οι συνέπειες δεν άργησαν να εμφανιστούν: το ίντερνετ οδήγησε στην παγκοσμιοποίηση αφού το χρηματιστήριο του Χόνγκ Κονγκ είχε ταυτόχρονη σύνδεση με το χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης και του Λονδίνου. Ο κόσμος έγινε πολύ γρήγορα ταυτόχρονος για όλη την υδρόγειο. Αυτό δεν μπορούσε να μην έχει πολιτικές συνέπειες: φιλοσοφικο-πολιτικά περιοδικά στη δεκαετία του...

Διαβάστε περισσότερα

Νίκος Ηλιάδης, Η τεχνολογία ως απαραίτητο στοιχείο της Γενικής Εκπαίδευσης για όλους

Στην εποχή μας από ειδικούς στην σχεδίαση εκπαιδευτικών προγραμμάτων, γίνεται μια ιδιαίτερα έντονη προσπάθεια για την προσαρμογή τους στις ανάγκες της ζωής. Έτσι το σχολείο θα αποτελεί ένα μέσο προετοιμασίας των μαθητών για την πραγματική ζωή, δίνοντάς τους γνώσεις και δεξιότητες με ουσιαστικό αντίκρισμα. Το τμήμα πολιτιστικής συνεργασίας του Συμβουλίου της Ευρώπης ορίζει την προετοιμασία των μαθητών από το σχολείο για την πραγματική ζωή ως: • Προετοιμασία για ανάπτυξη του κάθε μαθητή ως ξεχωριστή προσωπικότητα, με διαφορετικό δυναμικό και χαρίσματα. • Προετοιμασία για τη ζωή σε μια Δημοκρατική κοινωνία. • Προετοιμασία για το χώρο της εργασίας. • Προετοιμασία για πολιτιστική ανάπτυξη και δραστηριότητες • Ανάπτυξη γνώσεων και ικανοτήτων που να κάνουν δυνατή τη συνεχή εκπαίδευση του ατόμου σε όλη τη διάρκεια της ζωής του. Γενικά θεωρείται ότι η ζωή στο χώρο της εργασίας, η κοινωνική ζωή και η προσωπική ζωή, είναι στοιχεία που δύσκολα μπορεί κανείς να τα ξεχωρίσει το...

Διαβάστε περισσότερα

Μαρία Κατσουνάκη, Είμαστε η παιδεία μας

Γιατί άραγε ενώ εδώ και δεκαετίες, δεκάδες χιλιάδες νέοι συμμετέχουν στις Πανελλαδικές Εξετάσεις για την τριτοβάθμια εκπαίδευση, σπουδάζουν και αποφοιτούν, το πολιτιστικό και μορφωτικό επίπεδο της χώρας παραμένει χαμηλό; Γιατί, δηλαδή, η επιθυμία (υπαρκτή ή επιβεβλημένη) για ανώτατες σπουδές συνυπάρχει με άνθηση των χειρότερων χαρακτηριστικών της ελληνικής κοινωνίας και υποστολή όλων εκείνων που οδηγούν στην κατάκτηση της, μετά κόπου και αξιολόγησης, «αριστείας»; Στην πρώτη ερώτηση εμπεριέχεται ενδεχομένως και μέρος της απάντησης: πώς είναι δομημένο το σύστημα των εξετάσεων, τι σημαίνει «θέλω να μπω στο πανεπιστήμιο» για τον υποψήφιο, τι σημαίνει μπαίνω στο πανεπιστήμιο με βαθμολογία ακόμη και πολύ κάτω από τη βάση του 10, ποιο είναι το επίπεδο των σπουδών, κ.ο.κ. Εδώ και δεκαετίες η είσοδος στην τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι ο κύριος στόχος στη ζωή της ελληνικής οικογένειας. Στόχος και τρύπα την ίδια στιγμή. Για την ακρίβεια, όλο και μεγαλύτερη «τρύπα» που οδηγεί είτε σε κάποιο πανεπιστήμιο του εξωτερικού είτε...

Διαβάστε περισσότερα

Αναζήτηση

Ελευθερία;
Κατηγορία: Σημειωματάριο

«Αν δεν είχαμε ελεύθερη βούληση», γράφει κάπου ο Τσέστερτον, «δεν θάχε νόημα να πούμε ευχαριστώ σε κάποιον που μας πέρασε τη μουστάρδα.» Το θυμήθηκα αυτό...

Η δική μας Ελένη Λαδιά
Κατηγορία: Γράμματα
Η δική μας Ελένη Λαδιά

Η Ελένη Λαδιά είναι κατά κόσμον βραβευμένη λογοτέχνης, μεταφραστής, δοκιμιογράφος και άλλα που επιβεβαιώνουν αυτή τη φήμη. Επιτρέψτε μου να σας γνωρίσω την πέραν αυτών...

Ψυχομαντεία
Κατηγορία: Γράμματα
Ψυχομαντεία

 Βρισκόμαστε στό Τριτοπατρεῖον τοῦ Κεραμεικοῦ.  Ἄβατο τότε ἀλλά τώρα σκορπισμένα ἐρείπια, ἀφημένα στήν πρόσβαση τοῦ κάθε ἐπισκέπτη. Δυό λίθινοι ὅροι στέκονται ὥς σήμερα καί πάνω...

Δαιμονολογία
Κατηγορία: Γράμματα
Δαιμονολογία

(στην ελληνική μυθολογία) Ὁ ἀρχαῖος Ἕλληνας πίστευε πώς τά πάντα στόν κόσμο ἦταν διαποτισμένα ἀπό τήν ἐνέργεια ἀγαθοποιῶν καί κακοποιῶν δαιμόνων. Ἐπειδὴ, κατά τόν Decharme,...

Οι Θεές
Κατηγορία: Γράμματα
Οι Θεές

Ὁ φυσιολογικός ἄνθρωπος ξεχνᾶ· ὁ συγγραφεύς καί τό ὄνειρο ποτέ. Μεγαλώνοντας βεβαιώνομαι περισσότερο γιά τήν συμπαντική μνήμη ἤ μνήμη θεοῦ ἤ μνήμη τοῦ κόσμου ἤ...

Φυσιογνωμίες τόπων
Κατηγορία: Γράμματα
Φυσιογνωμίες τόπων

Ἀλεξάνδρεια τοῦ 1991 μ.Χ. (τίτλος κατά τό καβαφικόν πρότυπον) ΤΙ ΑΠΕΓΙΝΕ Η ΑΛΛΟΤΕ ΠΟΛΥΦΩΝΙΚΗ ΠΟΛΗ; Ἐνῶ στό Κάιρο τό βαρύ, τό ἁπλόχωρο κι ἀνατολιτικο οἱ...

Η γυναίκα με το πλοίο στο κεφάλι
Κατηγορία: Γράμματα
Η γυναίκα με το πλοίο στο κεφάλι

Στήν ἐφηβεία μου εἶχα ἕναν διακαή πόθο: νά βρεθῶ στήν πόλη τοῦ ὀνείρου τρελά ἐρωτευμένη. Διέθετα τήν πόλη καί τό αἴσθημα· ἔλειπε μόνον τό πρόσωπο....